Quyền sở hữu quốc gia về tài nguyên sinh học

Quyền sở hữu quốc gia về tài nguyên sinh học

ĐBSCL chiếm hơn 90% lượng gạo và 51% thuỷ sản xuất khẩu (XK) của cả nước, trong đó cá ba sa, cá tra, tôm sú, gạo thơm... đang có nhiều ưu thế. Song, VN vẫn chưa có chương trình nghiên cứu nào ở cấp độ phân tử để chứng minh quyền sở hữu quốc gia (SHQG) về tài nguyên sinh học (SH) khi hội nhập AFTA.

Gene tạo mùi thơm của gạo Thái Lan bị "đánh cắp" là bài học nhãn tiền. Hiện có ít nhất là 7 tổ chức nước ngoài nghiên cứu về cá basa, cá tra và tôm sú. Điều gì sẽ xảy ra nếu một Cty xuyên quốc gia liên kết với một Cty ở nước láng giềng đăng ký quyền sở hữu quốc gia và khai thác nguồn lợi này trong khi chúng ta chưa chuẩn bị đủ chứng cứ khoa học (KH)?
Nhận thức tầm quan trọng của vấn đề, Kiên Giang là tỉnh đầu tiên đầu tư 250 triệu đồng cho Viện Nghiên cứu và Phát triển công nghệ sinh học (NC&PTCNSH), Trường Đại học (ĐH) Cần Thơ thực hiện đề tài nghiên cứu về tính đa dạng SH và chẩn đoán bệnh đốm trắng, bệnh đỏ thân đầu vàng cho tôm nhằm có đủ chứng cứ KH đăng ký "tác quyền sinh vật", đồng thời ngăn chặn 95% nguyên nhân gây tôm chết hàng loạt ở các nước Châu Á và vùng ven biển ĐBSCL. Công trình triển khai từ giữa năm 2002, do GS-TS Trần Phước Đường làm chủ đề tài, dự kiến vào tháng 5 này sẽ tổ chức chuyển giao công nghệ. PGS-TS Nguyễn Văn Bá - Phó Giám đốc viện - còn cho biết thêm: "Chúng tôi vừa được NAFIQACEN đề nghị xác định gene con cá cơm ở vùng biển Phú Quốc, phục vụ đăng ký thương hiệu cho loại nước mắm nổi tiếng của VN".
Tiếp nối Kiên Giang, Đồng Tháp vừa triển khai đề tài ứng dụng CNSH trong nhận diện và phân loại giống xoài nhằm quản lý tốt nguồn gene, tạo chứng cứ KH khi đăng ký thương hiệu và chống hàng giả trong hoạt động SXKD cây giống. Nhu cầu đang lớn dần... TS Hà Thanh Toàn - Giám đốc Viện NC&PTCNSH - nhấn mạnh: "Một trong những chức năng của viện là quản lý chất lượng ở mức độ phân tử các loại giống cây trồng, vật nuôi, sản phẩm sau thu hoạch, thực phẩm chế biến... nhằm phát hiện tác nhân gây bệnh, dư lượng hoá chất trong sản phẩm, phục vụ đăng ký thương hiệu hàng hoá và đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm. Để thực hiện được điều đó, cần phải có một trung tâm kiểm nghiệm SH".
Ý tưởng này được Trường ĐH Cần Thơ ủng hộ tận tình: Giao hẳn cho viện một khu nhà 2 tầng và chính thức đề nghị Bộ GDĐT phê duyệt dự án đầu tư hơn 68,2 tỉ đồng để nâng cấp, xây mới 5 phòng thí nghiệm hiện đại, ngang tầm các nước trong khu vực về: Vi sinh vật, công nghệ tế bào, sinh hoá - sinh học phân tử, công nghệ sinh học thực phẩm và tin sinh học. Trước mắt, phòng thí nghiệm vi sinh vật đã được đầu tư 3,58 tỉ đồng.
Trên màn hình máy tính ở phòng thí nghiệm SH phân tử, "phổ diện điện di" của xoài cát Hoà Lộc hiện ra không khác gì mã vạch hàng hoá trong siêu thị. Chủ nhân của cây xoài được công nhận là cây giống quốc gia này muốn chứng minh những cây khác trong vườn cũng có chung nguồn gene. Chỉ sau vài giờ, hàng loạt "mã vạch" giống hệt nhau xuất hiện. Từ nay, ông đã có chứng cứ KH để khẳng định "cả vườn đều đạt chuẩn quốc gia". Ở VN, còn biết bao cây trồng, vật nuôi đang cần "mã vạch"! Lê Vũ Tuấn